Amniga internetka wuxuu noqday mid aad muhiim u ah iyadoo halisaha iyo weerarada ay sii kordhayaan maalin walba. Sanadka 2024, waxaa jira khataro cusub iyo kuwa hore oo weli halis ah kuwaas oo u baahan in si taxaddar leh loo maareeyo. Halkan waxaan ku faahfaahin doonaa qaar ka mid ah khataraha ugu weyn iyo sida loo ilaalin karo naftaada iyo xogtaada.
1. Weerarada Ransomware
Weerarka Ransomware waa mid ka mid ah khataraha ugu waaweyn ee sii kordhaya. Weerarkan, weeraryahanku wuxuu qalad geliyaa kombiyuutarka ama shabakadda wuxuuna qafilaadaa xogta isagoo dalbanaya lacag madax furasho ah si loo sii daayo.
Sida Loo Ilaaliyo:
- Ku rakib oo cusbooneysii barnaamijka ka hortaga fayraska iyo barnaamijyada kale ee amniga.
- Samee kayd (backup) joogto ah oo xogta muhiimka ah meel ammaan ah.
- U isticmaal tilmaamaha amniga ee shirkadaha iyo hay’adaha si loo yareeyo halista weerarada ransomware.
2. Weerarada Phishing
Weerarka Phishing waa isku day weerar oo lagu qaldo qofka si uu u bixiyo macluumaad xasaasi ah sida erayada sirta ah ama lambarrada kaarka bangiga. Waxaa badanaa la isticmaalaa emailo iyo fariimo been abuur ah oo u eg kuwa dhabta ah.
Sida Loo Ilaaliyo:
- Ka digtoonow emailada iyo fariimaha aan la aqoonsan oo leh xiriiriyeyaal shaki leh.
- Ha furin lifaaqyada (attachments) ama ha gujin xiriiriyeyaasha ka imanaya ilo aan la hubin.
- Adeegso adeegyada emailka ee leh barnaamijyo lagu ogaan karo phishing-ka.
3. Weerarka DDoS (Distributed Denial of Service)
Weerarka DDoS wuxuu bartilmaameedsadaa shabakadaha iyo adeegyadooda iyadoo la buuxinayo codsiyo badan oo aan caadi ahayn, taasoo keenta in adeegu uu joojiyo shaqadiisa ama uu noqdo mid aad u gaabis ah.
Sida Loo Ilaaliyo:
- Adeegso adeegyada lagu ogaan karo laguna joojin karo weerarada DDoS.
- Qorshee tallaabooyin la qaadi karo marka weerar DDoS uu dhaco si loo yareeyo saameynta.
- Ka shaqee la socodka shabakadda iyo falanqaynta socodka xogta si loo ogaado weerarada kahor intaysan saameyn weyn sameyn.
4. Weerarka IoT (Internet of Things)
Qalabka IoT waxaa laga yaabaa in si sahlan loo weeraro haddii aysan si fiican loo ilaalin. Qalabkan waxaa ka mid ah kamaradaha amniga, qalabka guryaha casriga ah, iyo qalabka caafimaadka.
Sida Loo Ilaaliyo:
- Adeegso qalabka IoT ee leh amniga ku dhex jira.
- Ku rakib cusboonaysiinta amniga ee qalabka IoT marka ay soo baxaan.
- Ka fogaaw isticmaalka erayada sirta ah ee fudud oo isticmaal erayo adag oo kakan.
5. Khataraha Xogta
Xogta waa hanti qiimo leh, waxaana jira khataro badan oo la xiriira xatooyada xogta ama jebinta xogta (data breaches) kuwaas oo keeni kara in macluumaadka shaqsiyeed la xado.
Sida Loo Ilaaliyo:
- Samee sir ah (encryption) xogta xasaasiga ah si aysan u noqon mid si fudud loo akhriyi karo haddii la xado.
- Adeegso nidaamyada ogolaanshaha ee adag (strong authentication) sida laba-tallaabo (two-factor authentication).
- La soco kana warhaya waxqabadka amniga ee shabakaddaada iyo qalabkaada si aad u ogaato jebinta xogta marka ugu horreysa.
Gabagabo
Sanadka 2024, halista amniga internetka way sii kordhaysaa iyadoo weeraryahannadu ay sii xoojinayaan farsamooyinkooda. Si kastaba ha ahaatee, iyadoo la adeegsanayo tallaabooyinka amniga ee habboon, waxaan si weyn u yarayn karnaa khatarahan. Waa muhiim in la sii wado wacyigelinta iyo waxbarashada ku saabsan amniga internetka si loo ilaaliyo naftaada iyo xogtaada.
Waxaa muhiim ah in qof walba uu ka taxadaro oo uu qaado tallaabooyinka loo baahan yahay si loo ilaaliyo naftiisa iyo xogtiisa xasaasiga ah. Amniga internetka waa mas’uuliyad wadajir ah oo u baahan feejignaan iyo dadaal joogto ah.